PLC Programlamada RESET (--(R)--), SET (--(S)--) ve Assignment (--( )--) Komutları: Farklar, Kullanım Alanları ve Kritik Detaylar
Siemens TIA Portal’da SET, RESET ve Assignment Komutları
Siemens TIA Portal’da PLC (Programlanabilir Lojik Kontrolör) programlamada temel mantıksal işlemler için kullanılan SET, RESET ve Assignment (--( )--) komutları, farklı işlevlere sahiptir ve genellikle yeni başlayanlar tarafından karıştırılır. Bu komutlar, çıkışları (Q), bellek bitlerini (M) veya diğer lojik değişkenleri kontrol etmek için kullanılır. Ancak, her birinin çalışma prensipleri, kullanım senaryoları ve riskleri birbirinden farklıdır. Bu makalede, SET, RESET ve Assignment komutlarının detaylarını, avantajlarını, dezavantajlarını, hangi durumlarda tercih edilmesi gerektiğini ve örnek uygulamalarını ele alacağız. Tüm bilgiler Siemens Industry Online Support’tan doğrulanmıştır.
1. SET, RESET ve Assignment Komutları Nedir?
PLC programlamada SET, RESET ve Assignment komutları, temel kontrol işlemleri için kullanılır:
- SET (--(S)--): Bir bitin durumunu kalıcı olarak 1 yapar.
- RESET (--(R)--): Bir bitin durumunu kalıcı olarak 0 yapar.
- Assignment (--( )--): Çıkışı giriş sinyaline bağlı olarak anlık olarak kontrol eder; kalıcılık sağlamaz.
Bu komutlar, motor kontrolü, alarm yönetimi ve güvenlik sistemleri gibi birçok alanda kullanılır. Ancak yanlış kullanımı sistem hatalarına veya güvenlik risklerine yol açabilir.
2. Komutların Detaylı Açıklamaları
Her bir komutun çalışma mantığını ve özelliklerini ayrı ayrı inceleyelim:
2.1. SET (--(S)--) Komutu
SET komutu, bir bitin (örneğin Q, M, D) durumunu kalıcı olarak 1 yapar. Komut tetiklendiğinde bit 1 olur ve başka bir komutla (genellikle RESET) sıfırlanana kadar bu durumu korur.
---[I0.0]----(S)----(Q0.0)
Açıklama: I0.0 (start butonu) tetiklendiğinde Q0.0 kalıcı olarak 1 olur.
2.2. RESET (--(R)--) Komutu
RESET komutu, bir bitin durumunu kalıcı olarak 0 yapar. Komut tetiklendiğinde bit 0 olur ve başka bir komutla (genellikle SET) tekrar 1 yapılana kadar bu durumu korur.
---[I0.1]----(R)----(Q0.0)
Açıklama: I0.1 (stop butonu) tetiklendiğinde Q0.0 kalıcı olarak 0 olur.
2.3. Assignment (--( )--) Komutu
Assignment komutu, bir çıkışı (örneğin Q, M) giriş sinyaline bağlı olarak anlık olarak kontrol eder. Giriş 1 olduğunda çıkış 1, giriş 0 olduğunda çıkış 0 olur. Kalıcılık (latching) sağlamaz; çıkış, giriş sinyaline tamamen senkronizedir.
---[I0.2]----( )----(Q0.1)
Açıklama: I0.2 1 olduğu sürece Q0.1 1 olur; I0.2 0 olduğunda Q0.1 otomatik olarak 0 olur.
3. Aralarındaki Farklar
Bu komutlar arasındaki temel farklar, işlevleri, kalıcılıkları ve kullanım alanlarıdır. Aşağıdaki tablo bu farkları özetler:
| Özellik | SET Komutu | RESET Komutu | Assignment |
|---|---|---|---|
| Temel İşlev | Bit’i 1 yapar | Bit’i 0 yapar | Çıkışı girişle senkronize eder |
| Kalıcılık | Evet | Evet | Hayır |
| Veri Tipi | Sadece BOOL | Sadece BOOL | Sadece BOOL |
| Kullanım Alanı | Latching (kilitleme) | Latching (sıfırlama) | Anlık kontrol |
| Risk | Unutulan RESET | Erken RESET | Kalıcılık eksikliği |
Detaylı Farklar:
- SET ve RESET: Çıkışı kalıcı olarak değiştirir; giriş sinyali kesilse bile durum korunur. Ancak manuel müdahale gerektirir (SET için RESET, RESET için SET).
- Assignment: Çıkışı girişle senkronize eder; giriş kesildiğinde çıkış otomatik sıfırlanır. Kalıcılık sağlamaz, bu nedenle anlık kontrol için uygundur.
4. Hangi Komut Ne Zaman Kullanılmalı?
Her komutun kullanım alanı, projenin gereksinimlerine göre değişir:
- Kalıcı Çıkış İçin (SET ve RESET): Motor çalıştırma, alarm aktif etme gibi durumlarda SET; motor durdurma, alarm sıfırlama gibi durumlarda RESET kullanın.
- Anlık Kontrol İçin (Assignment): Butona basılı tutulduğunda lamba yakma, sensörle anlık motor kontrolü gibi senaryolarda Assignment kullanın.
- Güvenlik Sistemleri İçin (RESET): Acil durdurma (E-stop) devrelerinde RESET tercih edin.
5. Pratik Örnekler
Bu komutların kullanımını daha iyi anlamak için aşağıdaki senaryoları inceleyelim:
Örnek 1: Makine Start-Stop Kontrolü (SET ve RESET)
Senaryo: Start butonu (I0.0) ile motoru çalıştır, stop butonu (I0.1) ile durdur.
---[I0.0]----(S)----(Q0.0) // Start butonu → Motor çalıştır
---[I0.1]----(R)----(Q0.0) // Stop butonu → Motor durdur
Açıklama: I0.0 ile motor kalıcı olarak çalışır, I0.1 ile kalıcı olarak durur.
Örnek 2: Bas-Geç Buton (Assignment)
Senaryo: I0.2 butonuna basılı tutulduğunda lamba (Q0.1) yansın, bırakıldığında sönsün.
---[I0.2]----( )----(Q0.1)
Açıklama: I0.2 1 olduğu sürece Q0.1 1 olur; I0.2 0 olduğunda Q0.1 otomatik olarak 0 olur.
Örnek 3: Sensörle Anlık Kontrol (Assignment)
Senaryo: Fotosel sensörü (I1.0) ışık algıladığında motor (Q0.2) çalışsın, ışık kesildiğinde dursun.
---[I1.0]----( )----(Q0.2)
Açıklama: I1.0 1 olduğunda Q0.2 1 olur; I1.0 0 olduğunda Q0.2 0 olur.
Örnek 4: Güvenlik Sistemi (RESET)
Senaryo: Acil stop butonu (I0.4) ile tüm çıkışları sıfırla.
---[I0.4]----(R)----(Q0.0)
Açıklama: I0.4 tetiklendiğinde Q0.0 sıfırlanır.
Örnek 5: Alarm Sistemi (SET ve RESET)
Senaryo: I0.5 sensörü alarmı aktif etsin (SET), I0.6 butonu alarmı sıfırlasın (RESET). Alarm durumu anlık olarak Q0.3’e yansısın.
// Alarm Aktif Etme
---[I0.5]----(S)----(M0.0) // Sensör → Alarm aktif
---[I0.6]----(R)----(M0.0) // Buton → Alarm sıfırla
// Alarm Çıkışı
---[M0.0]----( )----(Q0.3) // Alarm durumu Q0.3’e yansır
Açıklama: I0.5 ile alarm kalıcı olarak aktif olur, I0.6 ile sıfırlanır. Q0.3, alarm durumunu anlık olarak yansıtır.
6. Avantajlar
Her komutun kendine özgü avantajları vardır:
- SET: Anlık tetikleme ile çıkışı kalıcı hale getirir, latching işlemleri için idealdir.
- RESET: Güvenli sıfırlama sağlar, acil durdurma gibi kritik senaryolarda etkilidir.
- Assignment: En güvenli yöntemdir, giriş kesildiğinde çıkış otomatik sıfırlanır; anlık kontrol için uygundur.
7. Dikkat Edilmesi Gerekenler
Bu komutları kullanırken sık yapılan hatalar ve çözümleri şunlardır:
- SET-RESET Çakışması: Aynı bit hem SET hem RESET ile kontrol edilirse sonuç öngörülemez. Çözüm: Mantıksal öncelik belirlemek için interlock kullanın.
// Hatalı Kullanım ---[I0.0]----(S)----(Q0.0) ---[I0.1]----(R)----(Q0.0) // Doğru Kullanım (Interlock) ---[I0.0]---[/I0.1]----(S)----(Q0.0) // I0.1 aktifse SET engellenir ---[I0.1]----(R)----(Q0.0) - Unutulan RESET: SET edilen bir çıkış sıfırlanmazsa sistem sürekli çalışır. Çözüm: RESET’i bir stop butonu veya zamanlayıcı ile tetikleyin.
- Assignment ile Kalıcı Çıkış Beklentisi: Assignment kalıcılık sağlamaz. Çözüm: Kalıcı çıkış için SET kullanın.
8. Yeni Başlayanlar İçin İpuçları
Bu komutları etkili kullanmak için:
- Simülasyon: TIA Portal PLCSIM ile komutların davranışlarını test edin.
- Interlock Kullanımı: SET ve RESET çakışmasını önlemek için girişlerde kilitleme mantığı uygulayın.
- Dokümantasyon: Kodları yorum satırlarıyla açıklayın.
- Güvenlik Önlemi: Acil durdurma senaryolarında RESET’i mutlaka kullanın.
- Debounce: Buton titreşimlerini önlemek için 100-200ms zamanlayıcı ekleyin.
9. Sonuç
Siemens TIA Portal’da SET, RESET ve Assignment komutları, PLC programlamada temel yapı taşlarıdır. SET ve RESET, kalıcı durum değişiklikleri için kullanılırken, Assignment anlık kontrol ve senkronize çıkışlar için idealdir. Ancak, bu komutların doğru kullanımı için SET ve RESET’in birlikte çalışması, Assignment’ın kalıcılık sağlamadığı unutulmamalıdır. Bu rehberdeki örnekler ve ipuçlarıyla, projelerinizde bu komutları güvenle kullanarak kararlı ve güvenli otomasyon sistemleri tasarlayabilirsiniz! Görüşlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
Yorumlar
Yorum Gönder