Siemens TIA (Totally Integrated Automation) Portal, endüstriyel otomasyon projeleri için kapsamlı bir platform sunar. Ladder Diagram (LD) yani Merdiven Diyagramı, bu platformda en çok tercih edilen programlama dillerinden biridir. Ladder dilinde lojik işlemleri gerçekleştirmek için kullanılan temel operatörlerden biri olan NOT komutu, bir giriş sinyalinin lojik tersini alarak çıkışa aktarır. Bu makalede, TIA Portal’da NOT komutunun kullanımı, işlevi, avantajları, sınırlamaları ve pratik örnekleri detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
1. NOT Komutu Nedir?
NOT komutu, dijital lojikte bir giriş sinyalinin tersini (negation) alan bir operatördür. Giriş sinyali "1" (true) ise çıkışı "0" (false), giriş sinyali "0" (false) ise çıkışı "1" (true) yapar. TIA Portal’da Ladder diyagramında bu işlem, genellikle bir kontağın durumunu tersine çevirmek veya bir lojik zincirin sonucunu değiştirmek için kullanılır. Grafiksel olarak çift çizgi ile kesilmiş daire sembolüyle (`-/`- ) temsil edilir ve normalde kapalı kontak (`-/-`) şeklinde sıkça uygulanır.
Mantık Tablosu:
| Giriş | Çıkış (NOT) |
|---|---|
| 0 | 1 |
| 1 | 0 |
2. TIA Portal’da NOT Komutunun Kullanımı
NOT komutu, Ladder programında iki temel şekilde kullanılır: doğrudan bir giriş sinyalinin tersini almak (normalde kapalı kontak) veya bir lojik zincirin sonucunu tersine çevirmek (Invert RLO). TIA Portal’ın kullanıcı dostu arayüzü sayesinde bu komut kolayca entegre edilir.
2.1. Normalde Kapalı Kontak (NC): En yaygın kullanım şekli, bir giriş sinyalini tersine çevirmek için normalde kapalı kontak (`-/-`) eklemektir.
Örnek:
|---[/I0.0]----(Q0.0)---|
Açıklama: I0.0 "0" ise Q0.0 "1" olur; I0.0 "1" ise Q0.0 "0" olur.
2.2. Invert RLO: Bir lojik zincirin sonucunu tersine çevirmek için NOT operatörü (`-/`- ) kullanılır.
Örnek:
|---[I0.0]---[I0.1]---[/]----(Q0.0)---|
Açıklama: I0.0 ve I0.1 "1" ise zincir "1" olur, NOT ile "0"a çevrilir ve Q0.0 kapanır.
Eklenme Adımları:
- TIA Portal’da bir Ladder bloğu (ör. OB1) açın.
- Araç çubuğundan “NOT” sembolünü (`-/`- ) veya normalde kapalı kontağı (`-/-`) seçin.
- Basamağa yerleştirin ve giriş/çıkış adreslerini tanımlayın.
- Programı derleyin ve PLC’ye yükleyin.
3. NOT Komutunun Avantajları
NOT komutu, Ladder programlamada aşağıdaki avantajları sağlar:
- Lojik Esneklik: Sinyalin tersini alarak daha az kodla karmaşık işlevler gerçekleştirilir.
- Anlaşılır Tasarım: Röle mantığındaki “normalde kapalı” kontaklara benzerliği, teknisyenler için tanıdıktır.
- Basitlik: Karmaşık lojik ifadeler yerine hızlı ve etkili bir çözüm sunar.
4. NOT Komutu ile Pratik Örnekler
NOT komutunun kullanımını anlamak için endüstriyel senaryolardan örnekler:
Örnek 1: Basit Ters Çıkış Kontrolü
Senaryo: Bir sensör (I0.0) aktif olmadığında bir lamba (Q0.0) yanmalı.
|---[/I0.0]----(Q0.0)---|
Açıklama: Sensör kapalıysa (I0.0 = 0), NOT bunu “1”e çevirir ve lamba yanar (Q0.0 = 1). Sensör aktifse (I0.0 = 1), lamba söner (Q0.0 = 0).
Örnek 2: Kombine Lojik ile Kullanım
Senaryo: İki sensör (I0.0 ve I0.1) aktifken motor (Q0.1) durmalı; aksi halde çalışmalı.
|---[I0.0]---[I0.1]---[/]----(Q0.1)---|
Açıklama: I0.0 ve I0.1 "1" ise zincir “1” olur, NOT ile “0”a çevrilir ve motor durur (Q0.1 = 0). Herhangi bir sensör kapalıysa motor çalışır.
Örnek 3: Set/Reset ile Kullanım
Senaryo: Bir buton (I0.2) basıldığında çıkış (Q0.2) açılmalı, başka bir buton (I0.3) aktif değilse kapanmalı.
|---[I0.2]----(S Q0.2)---|
|---[/I0.3]----(R Q0.2)---|
Açıklama: I0.2 ile Q0.2 set edilir (açılır). I0.3 "0" ise NOT “1”e çevirir ve Q0.2 resetlenir (kapanır).
Örnek 4: Zamanlayıcı ile Kullanım
Senaryo: Sensör (I0.4) kapalıyken zamanlayıcı (T1) 5 saniye saymalı ve çıkış (Q0.3) aktif olmalı.
|---[/I0.4]----[TON T1, PT:=T#5S]----(Q0.3)---|
Açıklama: I0.4 "0" ise NOT “1”e çevirir, zamanlayıcı 5 saniye sayar ve Q0.3 aktif olur.
5. RLO ve Invert RLO Kavramları
RLO Nedir? Result of Logic Operation (Mantıksal İşlem Sonucu), bir lojik zincirin çıktısını temsil eden bit değeridir (0 veya 1). Örneğin, AND veya OR işlemlerinin sonucu RLO’dur.
Invert RLO Ne Demek? Invert RLO, mantıksal işlemin sonucunu tersine çevirir. RLO "1" ise "0", "0" ise "1" olur. Bu işlem, NOT komutuyla gerçekleştirilir.
STL Örneği:
A I0.0 // I0.0 girişini kontrol et
NOT // RLO’yu tersine çevir
= Q0.0 // Sonucu Q0.0’a ata
Açıklama: I0.0 "1" ise NOT ile Q0.0 "0" olur; I0.0 "0" ise Q0.0 "1" olur.
6. NOT Komutunun Endüstriyel Uygulamaları
NOT komutu, ters lojik gereksinimlerini karşılamak için endüstride sıkça kullanılır:
- Güvenlik Sistemleri: Acil durdurma butonu aktif değilse makine çalışır.
- Durum Kontrolü: Sensör sinyali kesildiğinde uyarı lambası yanar.
- Koşullu Çalışma: Belirli bir durum oluşmadığında işlem başlar.
7. Dikkat Edilmesi Gerekenler
NOT komutu güçlü bir araçtır, ancak dikkatli kullanılmalıdır:
- Okunabilirlik: Çok fazla NOT kullanımı, lojik akışı karmaşık hale getirebilir.
- Hata Riski: Yanlış yerleştirilen NOT, beklenmeyen sonuçlara yol açabilir (ör. çıkışın sürekli açık/kapalı kalması).
- Sınırlılık: Tek bir sinyalin tersini alır; karmaşık işlemler için ek komutlar gerekebilir.
- Tasarım Önerisi: Minimum NOT kullanımı ile programı sade tutmak, bakım ve hata ayıklamayı kolaylaştırır.
8. Sonuç
TIA Portal’da Ladder programlama dilinde NOT komutu, lojik tersine çevirme işlemini basit ve etkili bir şekilde gerçekleştiren temel bir araçtır. Normalde kapalı kontaklar veya Invert RLO olarak kullanılabilen bu komut, programcıya esneklik sunar ve endüstriyel kontrol sistemlerinde önemli bir yere sahiptir. Örneklerle görüldüğü üzere, NOT hem basit hem de karmaşık senaryolarda uygulanabilir, ancak okunabilirlik ve sadelik için dikkatli tasarım gerektirir.
NOT komutunu anlamak ve doğru uygulamak, Ladder programlamada başarılı sonuçlar elde etmenin anahtarlarındandır. TIA Portal’ın kullanıcı dostu arayüzü ile bu komutu öğrenmek ve kullanmak oldukça kolaydır. Pratik yaparak sistemlerinizi daha verimli hale getirebilirsiniz. Daha fazla bilgi için Siemens Industry Online Support’u ziyaret edebilirsiniz.
Yorumlar
Yorum Gönder